1 września
Niemcy przystępują do generalnego szturmu na Stare Miasto.
Oddziały lądowe wspiera lotnictwo. O świcie rozpoczyna się atak z ul. Bielańskiej
na ul. Długą. Powstańcy powstrzymują natarcie. W południe Niemcy atakują od
strony Placu Zamkowego i równocześnie od północy, w kierunku Placu Krasińskich
i Nowego Miasta. Powstańcy wycofują się częściowo z ul. Freta i Bonifraterskiej,
Ogrodu Krasińskich i zajmowanego odcinka ul. Długiej. Ewakuacja załogi i
rannych ze Starego Miasta do Śródmieścia trwa całą noc. Odbywa się dwoma kanałami:
głównym, z wejściem na Placu Krasińskich obok Sądu Apelacyjnego, i bocznym, z wejściem
na ul. Danilowiczowskiej. Kanałami przechodzi do Śródmieścia ok. 4,5 tys. Powstańców,
w tej liczbie ok. 1,5 tys. uzbrojonych. Ok 800 żołnierzy przechodzi kanałami na
Żoliborz. Do Śródmieścia ewakuuje się również sztab Grupy Północ z płk Karolem
Ziemskim ,,Wachnowskim". Trwa niemiecki napór na Sadybę, Sielec i Czerniaków.
Od rana nieprzyjaciel prowadzi silny ostrzał artyleryjski i moździerzowy oraz
bombardowania lotnicze Sadyby. Zburzony zostaje m.in. Fort Dąbrowskiego. Naczelny
Wódz, gen. Kazimierz Sosnkowski, w rozkazie do wojska zarzuca aliantom bierność
wobec tragedii Warszawy.
2 września
Niemcy nadal atakują Stare Miasto. W nocy z 1 na 2 września
pociski czołgowe niszczą Kolumnę Zygmunta. W ciągu dnia siły podlegle gen.
Reinefarthowi stopniowo obsadzają zburzoną dzielnicę, opuszczoną przez Powstańców.
Rozpoczynają się masowe mordy i gwałty. W ręce wroga dostaje się ok. 35 tys. ludzi.
Grupa gen. Rohra przypuszcza generalny szturm na Sadybę, opanowując ją około południa.
Oddziały powstańcze ponoszą dotkliwe straty. Nieprzyjaciel dokonuje masowych mordów
ludności cywilnej. Zajęcie Sadyby otwiera Niemcom dostęp od południa do dwóch ważnych
arterii Dolnego Mokotowa - ulic Czerniakowskiej i Belwederskiej. Obrońcy Sielc
znajdują się w bardzo trudnym położeniu. Nieprzyjaciel prowadzi ostrzał artyleryjski
i bombarduje Górny Mokotów. Szczególnie silnie ostrzeliwany jest rejon Puławskiej,
w pobliżu Odyńca i Tynieckiej. Trwają naloty na Śródmieście. Bomby rujnują m.in.
kościół św. A1eksandra na Placu Trzech Krzyży i solidny gmach Gimnazjum Królowej
Jadwigi. Powstańcy niespodziewanie zdobywają gmach YMCA przy ul. Konopnickiej.
Nieudany szturm na Uniwersytet jest ostatnią powstańczą próbą zdobycia tego
bastionu, panującego nad Powiślem. Zagraża on stanowiskom oddziałów kpt. Cypriana
Odorkiewicza "Krybara" w okolicach Sewerynowa, Bartoszewicza i
Kopernika.
3 września
Po opanowaniu Starego Miasta przez siły niemieckie, uzupełnione
grupy bojowe gen. Dirlewangera i płk Schmidta uderzają na Powiśle. Obroną Powiśla
kieruje mjr Stanisław Błaszczak "Róg". Jego zastępcą jest kpt.
Cyprian Odorkiewicz "Krybar". Powstańcy odpierają ataki
nieprzyjaciela na północną część Śródmieścia. Piechota niemiecka naciera na
ulice Traugutta, Mazowiecką, Królewską i Grzybowską. Polskie Radio nie nadaje
audycji z powodu silnych bombardowań.
4 września
Od rana Niemcy kontynuują ostrzał artyleryjski i bombardowanie
Powiśla i północnej części Śródmieścia. Zburzeniu ulega Elektrownia Miejska na Powiślu,
dostarczająca miastu prąd od pierwszych dni Powstania. Przed południem
rozpoczyna się natarcie niemieckie. Niemcy chcą odciąć oddziały Powiśla od Śródmieścia Północ.
Ich piechota naciera z ul. Karowej trzema ulicami równolegle: Wybrzeżem Kościuszkowskim,
Dobrą i Browarną. Ok. południa Niemcy zostają odrzuceni na linię ul. Karowej. Oddziały
powstańcze ponoszą dotkliwe straty. Po dwóch godzinach Niemcy ponawiają szturm,
zajmując gmach Zarządu Wodociągów przy ul. Lipowej. Ciężkie walki trwają do wieczora.
Liczne pożary utrudniają Powstańcom zorganizowanie stanowisk obronnych. Mjr Stanisław
Błaszczak "Róg" zarządza ewakuację do Śródmieścia ludności ze szczególnie
zagrożonych rejonów dzielnicy. W Śródmieściu pod ostrzałem ciężkiej artylerii i
bombami giną cywile. Pociski rujnują zabudowę między Nowym Światem a Placem
Napoleona. Okolice Twardej, Pańskiej, Śliskiej i Siennej są systematycznie niszczone. Zburzona zostaje
m.in. drukarnia Wojskowych Zakładów Wydawniczych AK przy ul. Szpitalnej oraz
gmach PKO na rogu Jasnej i Świętokrzyskiej. Powstańcy odpierają niemieckie
ataki. Wypierają Niemców z Krakowskiego Przedmieścia na Nowy Świat, z Placu Małachowskiego
na Mazowiecką, z Chłodnej na Grzybowską. Kompania por. Andrzeja Romockiego
"Morro" obsadza drukarnię słynnej firmy wydawniczej Michała Areta
przy ul. Czerniakowskiej 225. Trwają bombardowania lotnicze Mokotowa. Brytyjczycy żądają od władz Związku
Sowieckiego pomocy dla Powstania. Czołgi niemieckie miażdżą płytę Grobu
Nieznanego Żołnierza.
5 września
Niemcy kontynuują natarcie na Powiśle. Pod osłoną
czołgów ich piechota naciera z trzech stron. Obsadza potężny gmach Państwowego Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Kopernika. Niemcy zajmują wkrótce ulice Sewerynów,
Oboźną, Leszczyńską. Wieczorem, wobec całkowitego wyczerpania amunicji, pod dowództwem
kpt. Stanisława Skibniewskiego "Cubryny" Powstańcy opuszczają ruiny
gmachu Elektrowni. Trwa ewakuacja ludności cywilnej do Śródmieścia. Trwa silny ostrzał
artyleryjski i bombardowania rejonu Jasnej i Szpitalnej. Powstańcy powstrzymują
natarcie niemieckie na pozycje w ruinach Komendy Policji i w kościele św. Krzyża
oraz na całej linii ul. Królewskiej. Intensywnie bombardowane Śródmieście
plonie. Ludność ewakuuje się do nieco spokojniejszej, południowej części Śródmieścia.
Powstańcy obsadzają skarpę przy Frascati i zabezpieczają połączenie Czerniakowa
ze Śródmieściem przez ul. Książęcą. Dowódcą oddziałów powstańczych na
Czerniakowie zostaje płk Jan Mazurkiewicz "Radosław". Jego zastępcą
zostaje dotychczasowy dowódca tego rejonu, kpt. Zygmunt Netzer
"Kryska". Sztab Komendanta Okręgu przenosi się do solidnego i
nowoczesnego gmachu kina "Palladium" przy ul Złotej 7/9. Komenda Główna
AK znajduje lokum w budynku tzw. malej PAST-y przy ul. Piusa Xl. Prezydent Roosevelt
zawiadamia premiera Churchilla, ze według informacji wywiadu amerykańskiego Powstańcy
opuścili Warszawę.
6 września
W nocy masy ludności cywilnej przechodzą z Powiśla i Śródmieścia
Północ na południową stronę Al. Jerozolimskich. Niemcy przypuszczają generalny
szturm na Powiśle z północy, wschodu i południa. Atak na ostatnie pozycje powstańcze
w dzielnicy poprzedza silne bombardowanie. Po zaciętych walkach Powstańcy
stopniowo wycofują się do Śródmieścia. Wieczorem Powiśle Północ jest już całkowicie
opanowane przez Niemców. Linią frontu staje się Nowy Świat. Od rana trwa
bombardowanie i ostrzał Śródmieścia Północ. Oddziały powstańcze odpierają ataki
wroga z Krakowskiego Przedmieścia na Nowy Świat, z Placu Małachowskiego na
Kredytową, z Ogrodu Saskiego na Kró1ewską oraz z rejonu Placu Zawiszy na ul.
Towarową. Niemcy zrzucają ulotki w języku polskim, wzywające ludność do opuszczenia
stolicy w dniach 7 i 8 września.
7 września
Po pacyfikacji Powiśla oddziały niemieckie atakują północną
część Śródmieścia. Nacierają z Powiśla na Nowy Świat, z Ogrodu Saskiego i Placu
Żelaznej Bramy na Kró1ewską i Plac Grzybowski. Od strony Dworca Głównego
nacierają na Chmielną, z Placu Zawiszy - na Towarową. Nieprzyjaciel zmierza do odcięcia
północnej części Śródmieścia od południowej. Trzykrotnie w ciągu dnia szturmuje
AI. Jerozolimskie od strony hotelu "Polonia" oraz ulice Nowogrodzką,
Widok i Chmielną. Jednocześnie Niemcy usiłują zniszczyć barykadę w AI. Jerozolimskich,
osłaniającą szlak komunikacyjny. Udaje się im obsadzić szereg domów w AI.
Jerozolimskich, przy Nowogrodzkiej i w pobliżu Marszałkowskiej. Dzięki temu
Niemcy przejmują kontrolę nad ważnym strategicznie skrzyżowaniem AI. Jerozolimskich
i Marszałkowskiej. Lotnictwo niemieckie bombarduje nieustannie rejon miasta
pomiędzy Marszałkowską a Nowym Światem, Chmielną i Świętokrzyską. Największych zniszczeń
doznają okolice Placu Napoleona. Trwa intensywny ostrzał artyleryjski Mokotowa.
Pociski padają w rejonie ulic Odyńca, Ursynowskiej, Racławickiej, Tenisowej i
Misyjnej. Na Dolnym Mokotowie toczą się zacięte walki w rejonie ul. Promenady,
Dolnej i Konduktorskiej. Cywilne władze powstańcze upoważniają zarząd PCK do
porozumienia się z dowództwem niemieckim w sprawie ewakuacji z miasta starców i
dzieci oraz chorych. W toku pertraktacji z gen. Rohrem czas wyjścia ludności, skłonnej
do opuszczenia Warszawy, ustala się na dni 8 i 9 września, w godz. 12.00-14.00.
Źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego, kartki z kalendarza
