Joel, autor Księgi Joela, jest jednym z najbardziej
tajemniczych autorów biblijnych ksiąg, nie wiadomo o nim praktycznie nic, poza
tym, że był synem Petuela.
W związku z tym, że o autorze księgi nic nie wiadomo poza
imieniem, czas i miejsce jej powstania pozostają kwestią sporną. Powszechnie
się uważa, że została spisana po niewoli babilońskiej – najwcześniej w drugiej
połowie VI wieku p.n.e. Pogląd ten opiera się na wiadomościach historycznych,
które zostały wzmiankowane w tekście. Jerozolima prawdopodobnie została
splądrowana przez najeźdźców, a jej mieszkańcy deportowani. Wspomniana w
proroctwie świątynia prawdopodobnie jest drugim – odbudowanym po powrocie z
niewoli – przybytkiem. Autorytet wśród ludności mają kapłani-przywódcy, a nie
królowie, o których tekst milczy. Księga nie wspomina o królestwie północnym, a
nazwy „Izrael” używa w znaczeniu „Juda”. Dodatkowo tekst nie zawiera nazw
Babilończyków i Asyryjczyków, za to wymienia Greków. Z punktu widzenia zmian,
które nastąpiły w judaizmie w drugiej połowie VI wieku p.n.e., księga wprowadza
nieznane przed niewolą babilońską elementy: post, żal i urozmaicenie składanych
ofiar.
Księga Joela stanowi drugą księgę w zbiorze dwunastu
proroków. Oryginał został spisany w języku hebrajskim. Składa się siedmiuset
trzech wersetów. W tekście hebrajskim ma cztery rozdziały, w Septuagincie i
Wulgacie – trzy (rozdział drugi i trzeci zostały połączone), również w Biblii
Lutra księga ma trzy rozdziały, z tym że połączone zostały rozdziały trzeci i czwarty.
Pod względem zawartości Księga Joela dzieli się na dwie
części: klęski naturalne i ich następstwa oraz zapowiedź nadejścia dnia Jahwe i
czynności, które powinny poprzedzać to wydarzenie. Pierwsza część obejmuje dwa
rozdziały. Ziemię nawiedzają plagi szczurów i szarańczy, następuje susza.
Klęska jest porównana do najazdu wrogów. Prorok nawołuje kapłanów i lud do
pokuty i zwraca się do Jahwe z modlitwą błagalną.
„Co pozostało po gazam, zjadła szarańcza, a co pozostało po
szarańczy, zjadł jelek, a co pozostało po jelek, zjadł chasil. Ocknijcie się,
pijani, a płaczcie! Narzekajcie wszyscy, co pijecie wino, narzekajcie na młode
wino, które odjęto od ust waszych. Nadciągnął bowiem naród przeciw mojemu
krajowi, mocny i niezliczony, zęby jego jak zęby lwa, a zęby trzonowe ma jak
lwica. Winnicę moją uczynił pustkowiem, a moje drzewo figowe połupał; obnażył
je zupełnie i porzucił, tak że gałęzie ich pobielały.”
„A Pan wydaje głos przed wojskiem swoim, gdyż bardzo liczny
jest Jego obóz i pilni wykonawcy Jego rozkazów; wielki bowiem będzie dzień
Pański i straszliwy bardzo. I któż go przetrzyma? Przeto i teraz jeszcze -
wyrocznia Pana: Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem, przez post i płacz,
lament. Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana
Boga waszego! On bowiem jest łaskawy, miłosierny, nieskory do gniewu i wielki w
łaskawości, a lituje się na widok niedoli. Kto wie? Może znów pożałuje i pozostawi
po sobie błogosławieństwo [plonów] na ofiarę z pokarmów i ofiarę płynną dla
Pana Boga waszego.”
Podobny schemat jest powtórzony w drugiej części księgi. Tym
razem wizja proroka przedstawiona jest w sposób eschatologiczny. Ziemię
ponownie nawiedzą te same plagi. Aby je oddalić, należy dokonać prawdziwego
aktu pokuty i zmienić swoje nastawienie. W końcu nadejdzie dzień Jahwe,
poprzedzony kilkoma wydarzeniami: zesłanie ducha na wszelkie ciało,
niewyjaśnione zjawiska astronomiczne, zbawienie wyznawców Jahwe, osądzenie
narodów Tyru, Sydonu, Egiptu, Edomu oraz Filistynów. Zapowiada odmianę dziejów
Judy i Jerozolimy.
„I wyleję potem Ducha mego na wszelkie ciało, a synowie wasi
i córki wasze prorokować będą, starcy wasi będą śnili, a młodzieńcy wasi będą mieli
widzenia. Nawet na niewolników i niewolnice wyleję Ducha mego w owych dniach. I
uczynię znaki na niebie i na ziemi: krew i ogień, i słupy dymne. Słońce zmieni
się w ciemność, a księżyc w krew, gdy przyjdzie dzień Pański, dzień wielki i
straszny. Każdy jednak, który wezwie imienia Pańskiego, będzie zbawiony, bo na
górze Syjon [i w Jeruzalem] będzie wybawienie, jak przepowiedział Pan, i wśród
ocalałych będą ci, których wezwał Pan.”
