Dawno temu w odległej galaktyce 5

03.05.2013

Część piąta – język

Język mandaloriański to Mando’a, używany przez Mandalorian a przedtem przez ich przodków Taungów. W sadze „Republic Commando” język ten pojawia się bardzo często, bowiem główni bohaterowie czuja się Mandalorianami i używaniem tego języka podtrzymują swoje przywiązanie do tradycji. Występuje na tyle często, że nawet przyswoiłam sobie już pewne zwroty. Nie wiem dlaczego, najszybciej zapamiętałam przekleństwa… ;)

Ale do rzeczy. Początkowo Mando’a była językiem wyłącznie do rozmowy. Być może stąd brak niektórych liter. Litery x, z i f nie występują w Mando’a, zarazem dźwięk podobny do f zapisuje się jako vh. Zapisane s często wymawia się jako z. W mando’a struktura zdań jest podobna jak w Basicu, którym posługuje się reszta Galaktyki. Nie występują przypadki.

Wiele wyrażeń w Mando'a ma dwa, lub więcej słów, ale, jako że połączone słowa mają tylko jedno logiczne znaczenie, tłumaczy się je jako jedno. Na przykład dar’jetii, dosłownie przetłumaczono by jako „już nie Jedi”, lecz później było używane jedynie do nazwania Sithów.  Nie ma żadnej reguły co do znaczeń słów-jest to jednak ważny aspekt Mando’a. By zaznaczyć, ze słowa zostały połączone, używa się apostrofu. Kiedy połączone słowo jest trudne do wymówienia, skraca się je. Na przykład powiemy Vor'e zamiast Vor'entye.

Liczbę mnogą tworzymy przez dodanie e na koniec. Gdy w liczbie pojedynczej słowo kończy się samogłoską dodajemy se. Czasami dodaje się też apostrof, na przykład w Gett’se. Jeśli słowo kończy się głoską a- zamieniamy je na e, na przykład w Ad’ika – Ad’ike. Cząstki pytające stoją na początku zdania (jak w angielskim czasowniki posiłkowe) np. Tion mhi hibira Mando'a iviin'yc? (czy szybko uczymy się Mando’a?)

W Mando'a rzadko stosuje się rodzajniki. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy naciskamy na kogoś. Istnieje kilka rodzajników określonych, najczęściej używany z nich to te, oraz rodzajnik nieokreślony "eyn".

Większość czasowników ma przynajmniej dwie formy: bezokoliczniki, zakończone na r i inne, które nie kończą się na r. Jeśli stosujemy czasowniki posiłkowe, takie jak ven i liser, to czasownik występuje w formie bezokolicznikowej. Na przykład: "Gar lise jorhaa'ir." ("Możesz mówić").

Przymiotniki stopniowane regularnie są zbudowane z samego przymiotnika i przyrostka -shy'a dla stopnia wyższego (na przykład dralshy’a: jaśniejszy, silniejszy) i -ne dla stopnia najwyższego (na przykład dralne: najjaśniejszy, najsilniejszy).

A teraz liczymy w Mando’a: solus, tad, ehn, ciur,  rayshe'a, resol, e'tad, sh'ehn, she'cu, ta'raysh.

Skoro liczebniki opanowane to lecimy dalej. ;)

• aliit - rodzina,klan
• atiniir - wytrzymać, trzymać, tkwić
• baatir – troszczyć się, martwić
• beten - wzdychać
• brokar – bicie (bicie serca, bić w bęben)
• cuyir – być, istnieć
• dinuir - dawać
• duraanir – gardzić, patrzeć z góry, mieć w pogardzie
• duumir - pozwalać
• ganar – mięć, posiadać
• hettir – płonąc
• hibirar – uczyć się
• hukaatir - ochraniać, osłaniać
• jorso’ran – znosić, wytrzymać (czasownik archaiczny)
• jurir - nieść
• jorhaa'ir - rozmawiać
• jurkadir – mieć z kimś kłopoty
• kar'taylir - wiedzieć
• liser - móc
• motir - stać
• narir – czynić, działać
• nartir - postawić
• nau'ur (czasami pisane jako naur) - wykuć
• nau'ur kad – wykuć szablę
• nynir – uderzyć, ugodzić
• parjir – zwyciężyć,
• shabiir - przykręcić
• shukur - złamać, rozbić, zmiażdżyć
• susulur – słuchać, słyszeć
• takisir – obrażać, znieważać
• trattok’o - upaść, zawieść
• udesiir - odpocząć, być spokojnym
• verborir - kupić, wynająć,
• vorer - zaakceptować

• abesh - wschód
• abiik - powietrze
• a’den – gniew, furia
• adu - pieśni (rzeczownik archaiczny)
• ad - syn, córka, dziecko
• ad'ika - dziecko, chłopiec, kochanie
• aka - misja
• akaan - wojna
• akaan'ade - armia
• aliit – rodzina, klan
• aruetii - zdrajca, obcy
• aruetiise – liczba mnoga do aruetii
• ba'buir - pradziadek
• beroya – łowca nagród
• beskar – Mandaloriańska stal
• beskar'gam - zbroja (dosłownie "stalowa skóra")
• bes'uliik - Bazyliszek (dosłownie "stalowa bestia")
• behot – kwasek cytrynowy, środek antyseptyczny, środek pobudzający
• birgaan - plecak
• buir - ojciec
• burc'ya - przyjaciel
• buy'ce - hełm; potocznie: pół kwarty, wiadro
• ca - noc
• chakaar - złodziej, drobny przestępca, szumowiny, kobieta lekkich obyczajów, bękart
• chig – różne rodzaje gorących drinków, napar
• cyar'tomade - fani
• darasuum - wieczność
• dar'buir – już nie ojciec
• dar'manda – stan bycia "Nie Mandalorianem"; nie poza światowiec, ale ten który stracił swoje dziedzictwo, więc i tożsamość i duszę
• dar'jetii – już nie Jedi (Sith, Mroczny Jedi)
• dar'yaim - piekło, miejsce które chcesz zapomnieć
• dha - mrok
• Dha Werda Verda- Wojownicy mroku
• di'kut - głupek, idiota, bezużyteczna osoba); kontekst-zależny: może nazywać durnia, głupca, kretyna itd.
• droten - ludzie, społeczeństwo
• entye - dług
• gal – jasne piwa
• gayi'kaab - radio
• gayiyli - odrodziciel
• gett - głowa
• ge'verd – prawie wojownik
• gihaal - ryba
• gra'tua- zemsta
• hut'uun - tchórz
• ib'tuur - dzisiaj
• jetii - Jedi
• jetiise - Republika, Jedi (liczba mnoga)
• jetii'kad - miecz świetlny
• ka’ra - gwiazdy
• ka’rta - serce
• kad - miecz
• kama – tył, przepaska
• Kaminiise - Kaminoanie
• ke'gyce - dowództwo, rozkaz
• kom’rk - rękawica
• kando - znaczenie, waga
• kot - siła
• kote - chwała
• kyr’am - śmierć
• mirshe – mózg, umysł
• mirsh – komórka mózgowa
• ne'tra gal – ciemne piwo
• nibral - fajtłapa, niedojda; ktoś z kogo nie ma żadnego pożytku
• or'dinii – szaleniec
• osik - "poodoo" jak mówił Sebulba ;) słowem – brzydkie słowo ;p
• parjai - zwycięstwo
• prudii - cień
• rang - popiół
• runi - dusza
• tal - krew
• tar – przestrzeń kosmiczna, gwiazda, niebo
• taungsarang – popiół Taung
• tor - sprawiedliwość
• tracinya - płomień
• tracyn - ogień
• troan - twarz
• tsad - sojusz, grupa, organizacja
• tuur - dzień
• shebs - tył, tyłek
• Siit - Sith
• shuk'om - Crushgaunt
• uj'alayi – bardzo gęste i słodkie ciasto zrobione ze zmiażdżonych orzechów, suszonych owoców i przypraw. Jest namaczane w kleistym syropie uj'jayl. Czasami zwane ciastem uj.
• uj'Jayl (ooh-JAI-ul) – rodzaj kleistego syropu.
• ven - przyszłość
• verd - wojownik
• vhett - rolnik
• vode - bracia, siostry, towarzysze
• vod'ika – zdrobniale brat, siostra (braciszek, siostrzyczka)
• werda - cienie (rzeczownik archaiczny)

• a'denla - mściwy
• adenn - bezlitosny
• ani'la - ostateczny
• aruetyc - zdradziecki
• atin - uparty
• briikase - szczęśliwy
• dar (dahr) – już nie (Np. Dar’buir – już nie ojciec)
• darasuum – wieczny, na zawsze
• di'kutla - głupi, idiotyczny
• draar (drahr) - nigdy
• dral – jasny, bystry
• dralshy'a – silny, potężniejszy
• ge'tal - czerwony
• hettyc - płonący
• hut'uunla - tchórzliwy
• iviin'yc - szybki, szybko
• jatne - najlepszy
• kandosii – nieposkromiony, szlachetny
• mirdala – bystry, mądry
• nau - przed
• ne'tra - czarny
• ori - wielki, olbrzymi, bardzo
• racin - blady
• shabla - przekleństwo
• shukla - zmiażdżony
• sol'yc - pierwszy
• talyc – krwawy, krwisty
• teroch - bezlitosny
• tome - razem
• tracyn'la - spieczony, spalony
• troch - oczywiście
• ures - bez
• solus - jeden, sam, jednostka
• usen'ye – wulgarne powiedzenie, gdy chcemy, by ktoś odszedł

• a - ale
• an - wszyscy
• ashi - inny
• ast - samo
• bal - i
• bah – do, ku
• cuun - nasz
• elek - tak
• gar - ty, twój
• ibic - to
• jate - dobrze
• jatne - najlepszy
• juaan - obok
• kaysh - jego, jemu
• ke – przedrostek rozkazujący
• ke nu - nie
• lo - w
• meg – który, co
• meh - jeżeli
• mhi - my
• nayc - nie (potocznie: shh)
• ner - mój
• ni - ja
• par - dla
• sa - jak
• shh - nie (potocznie)
• sha or shal - na
• te – ten
• teh – z (kąd?)
• ti – z (kim?)
• tion – przedrostek pytający
• tion'ad - kto, pytanie
• vaii - gdzie
• val - oni, ich
• ven – przedrostek przyszłościowy

A teraz na koniec możemy się nauczyć paru zdań i już jutro odezwać się do kogoś filozoficznie lub biznesowo, miło… lub nie. ;)

• Aliit ori'shya taldin - "Rodzina to więcej niż tylko krew" (przysłowie)
• Copaani gaan? – Chcesz pomocną dłoń?
• Duraani, burc'ya? - "Czy wyglądam śmiesznie, kolego?"
• Gedet'ye - proszę
• Haat, Ijaa, Haa'it - Prawda, Honor, Wizja (mówione podczas pieczętowania paktu)
• Haili cetare - Smacznego
• Hukaat'kama – Ochraniaj moje tyły
• Ib'tuur jatne tuur ash'ad kyr'amur. - "Dzisiaj jest najlepszy dzień, żeby ktoś zginął”
• Kandosii! -"Zgroza!"
• Ke barjurir gar'ade, jagyc'ade kot'la a dalyc'ade kotla'shya. - "Trenuj swoich synów żeby byli silni, a twoje córki żeby były silniejsze." Mandaloriańskie powiedzenie
• Ke nu jurkad sha Mando'ade, burc'ya! - "Nie zadzieraj z Mandalorianami, kolego!" (dosłownie: Nie podnoś miecza na Mandolorian, kolego!" )
• K'uur – Cisza!; Bądź cicho
• Mar'e – Nareszcie!
• Mir'osik - przekleństwo
• N'jurkad - "Nie zadzieraj ze mną"
• N 'oya 'kari gihaal, Buir.– Złowiłem rybę, Tato.
• Nar dralshy'a – Próbuj mocniej
• Ner vod - "mój brat/siostra" potocznie: "(mój) kumpel/chłopak/facet"
• Ni kar'tayli gar darasuum - Kocham cię
• Nu jurkad Mando'ade, burc'ya! - zapewnienie, porównywalne do "Spokojnie, przyjacielu"
• Ori'jate - "Bardzo dobrze"
• Re'turcye mhi! – do widzenia, żegnaj
• Ret'ini – to był wypadek
• Su'cuy! – przyjacielskie przywitanie (dosłownie: "wciąż żywy" lub "wiec wciąż jesteś żywy")
• Tion'ad hukaat'kama? - "Kto cię kryje?"
• Usenye - "Odejdź!"
• Udesii - "uspokój się", "nie przejmuj się"
• Verd ori'shya beskar'gam. - "Wojownik to więcej niż (jego) zbroja" Mandaloriańskie przysłowie
• Vor’e - dzięki, krótsza forma vor entye
• Vor entye - dziękuje (dosłownie: "Akceptuje twój dług")