Pójdź, nowoczesność, do stajenki

09.01.2010

Święta Bożego Narodzenia powoli odchodzą w zapomnienie do następnego roku, ale jeszcze nie do końca. Trwa wciąż czas „kolędy”, czyli odwiedzin księży w domach parafian, a wiele instytucji nadal organizuje świąteczne spotkania, często połączone z przedstawieniami jasełek. Zwłaszcza szkoły, które pieczołowicie przygotowały przedstawienia na ostatni dzień zajęć przed feriami świątecznym, nie chcąc aby ich dzieła poszły szybko w zapomnienie, wystawiają je po najróżniejszych domach dziecka i domach opieki społecznej. Można się naoglądać do woli i niestety również zdegustować.

Według encyklopedii, jasełka to przedstawienie o Bożym Narodzeniu, wzorowane na średniowiecznych misteriach franciszkańskich, jako że za ich twórcę uważa się św.Franciszka z Asyżu. Ich treścią jest historia narodzin Jezusa w Betlejem, a wielką rolę odgrywają w nich kolędy. No i tu właśnie zaczyna się problem. Przedstawienia te zaczynają mieć coraz mniej wspólnego z narodzinami Jezusa, a coraz więcej z współczesnością. Ich twórcy zaczynają na siłę unowocześniać historię i dopasowywać ją do naszego świata. Dzieje się to w takim stopniu, że zaczynam się zastanawiać, czy jasełka te nie powinny nosić podtytułu „Jak wyglądałaby historia narodzin Jezusa, gdyby zdarzyła się w naszych czasach”.

W jasełkach oprócz tradycyjnych postaci Maryi z dzieciątkiem i Józefa czasem trudno znaleźć jakiekolwiek postacie związane z narodzinami Jezusa. Zniknęli gdzieś trzej królowie, nie ma pasterzy, za to pojawiają się tak egzotyczne charaktery jak kibice piłki nożnej, dresiarze, bezdomni alkoholicy, dziewczęta na dyskotece i handlarze narkotyków. Akcja toczy się już nie w Betlejem, w stajence, ale na dworcu, w dyskotece. Kolędy, owszem, są obecne, ale giną zupełnie wśród innej, bardzo głośnej muzyki, która towarzyszy pojawianiu się tych „czarnych charakterów”. Nastrój gdzieś przepadł, bohaterowie grypsuja, przeklinaja, mówią slangiem.

Te nowoczesne jasełka to pewnie odbicie naszych czasów. Można zrozumieć, że autorzy tych tekstów chcą pokazać jaka znieczulica, chamstwo, materializm i pycha szerzy się we współczesnym świecie, ale niestety zatracają przy tym cały urok tego przedstawienia. Z rozrzewnieniem wspominam jasełka oglądane kiedyś w Teatrze Muzycznym w Łodzi, przygotowane przez Józefa Gałeckiego przy udziale zespołów dziecięcych Humoreska i Sezamki. Był Herod, trzej królowie, Archanioł Gabriel, diabły, aniołki, pasterze, dzieci, nie zabrakło nawet osiołka. Kolęd akurat nie śpiewano, ale muzyka pasowała idealnie, tworząc prawdziwie świąteczny nastrój. Widzowie mogli naprawdę nauczyć się czegoś o tym, jak to było kiedy rodził się Chrystus. Gdyby chcieli wiedzę czerpać z dzisiejszych jasełek, marnie by na tym wyszli. Autorzy tych przedstawień zakładają chyba, że wszyscy wiedzą dokładnie wszystko o narodzinach Jezusa i mogą sobie „pływać” swobodnie po temacie, stosując wyjątkowo odległe skojarzenia. Gdyby jednak zadać parę konkretnych pytań, nie tylko dzieciom, okazałoby się, że na wiedzy widzów raczej nie można polegać i że są oni skłonni przyswoić sobie jako fakt sytuację, w której Maria i Józef spotykają się na dworcu z bezdomnymi.

Mam nadzieję, że gdzieś jeszcze odbywają się „normalne” jasełka, bez silenia się na nowoczesność i dotarcie do mas, które raczej trzeba byłoby edukować, a nie zniżać się do ich poziomu, byleby zostać usłyszanym. Oglądając te przedstawienia, od paru lat przestałam sie już dziwić, dlaczego biskupi polscy w XVIIIw zakazali wystawiania jasełek w kościołach.