27 sierpnia
Płk Karol Ziemski „Wachnowski" reorganizuje obronę
Starego Miasta. Dowództwo odcinka północnego powierza ppłk Janowi Mazurkiewiczowi
"Radosławowi", odcinka wschodniego - kpt. Eugeniuszowi Konopackiemu
"Trzasce", południowego mjr: Stanisławowi Błaszczakowi
"Rogowi". Zachodnim odcinkiem obrony' dowodzi nadal mjr Gustaw
Billewicz "Sosna". Powstańcy udaremniają wysadzenie katedry św. Jana,
która ostatecznie pozostaje w rękach wroga. W Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych
toczy się zaciekła walka o poszczególne piętra i części gmachu. W Śródmieściu w
godzinach popołudniowych nieprzyjaciel przeprowadza atak wzdłuż ulic Waliców i Żelaznej,
spychając Powstańców z linii ul. Grzybowskiej. Niemcy zajmują Koszary Policji
przy ul. Ciepłej, umacniają pozycje w rejonie Placu Żelaznej Bramy. W nocy z 26
na 27 rusza przygotowywane od dziesięciu dni natarcie pod dowództwem ppłk Bolesława
Gancarza "Gryfa". Jego celem jest połączenie Mokotowa ze Śródmieściem.
Powstańcy napotykają silny opór Niemców. Nie udaje im się połączyć z oddziałami
Zgrupowania "Kryska", utrzymującymi pozycje na rogu Czerniakowskiej i
Łazienkowskiej. Koszary w rejonie ulic Szwoleżerów, 29 Listopada i Podchorążych,
blokujące drogę przebicia, pozostają w rękach wroga. Powstańcy opanowują jedynie
klasztor Sióstr Nazaretanek przy ul. Czerniakowskiej. Ppłk Józef Rokicki
"Karol" rozkazuje utrzymać zdobyte pozycje i wieczorem przegrupować oddziały
do ponownego natarcia. Prezydent USA, Franklin D. Roosevelt odmawia pomocy Powstańcom
bez zgody Związku Sowieckiego.
28 sierpnia
Na Starym Mieście po zaciekłych walkach Niemcy
ostatecznie opanowują gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych przy ul.
Sanguszki. Wobec katastrofalnej sytuacji na Starówce płk Karol Ziemski „Wachnowski"
podejmuje decyzję przebicia się do Śródmieścia. Trwa silny ostrzał nieprzyjacielski
Śródmieścia, zwłaszcza Placu Napoleona, północnego odcinka Marszałkowskiej, Świętokrzyskiej,
Jasnej i Sienkiewicza. W nocy z 27 na 28 sierpnia ppłk Bolesław Gancarz
"Gryf" kontynuuje natarcie na koszary pomiędzy ulicami Szwoleżerów,
29 Listopada i Podchorążych. Cały Górny Mokotów znajduje się pod silniejszym niż
zwykle ogniem artylerii nieprzyjaciela. Od strony Wilanowa Niemcy przypuszczają
silny atak na Sadybę.
29 sierpnia
Artyleria niemiecka zburzyła zakłady Fiata i kościół
Najświętszej Marii Panny. Wymordowali także część ludzi kalekich i starszych z
przytułku św. Stanisława (Przyrynek) oraz schroniska miejskiego; dostają się do
Ratusza, Pałacu Blanka i klasztoru Kanoniczek (przy pl. Teatralnym). Odparcie
ataków na Bielańską, pasaż Simonsa (ul. Długa), Nalewki, Ogród Saski i
Królewską. Dotkliwe straty na Mokotowie; bombardowanie pociskami artyleryjskimi
m.in. szpitala Elżbietanek (ul. Goszczyńskiego), wyraźnie oznaczonego Czerwonym
Krzyżem, ul. Malczewskiego, Tynieckiej, Bałuckiego i Kazimierzowskiej. Ciężkie
walki o Katedrę św. Jana. Jak podaje jeden ze staromiejskich dzienników - W
walce, nieprzyjaciel stracił 30 żołnierzy i tego dnia katedra pozostawała w
jego rękach. Tego dnia pod wpływem huku zbliżającego się frontu radzieckiego
powstaje wiersz "Czerwona zaraza" autorstwa Józefa Szczepańskiego
(ps. "Ziutek"). W okresie stalinowskim w Polsce wiersz ten stał się
jednym z utworów sztandarowych opozycji antykomunistycznej.
30 sierpnia
Dowództwo AK na Starym Mieście, w porozumieniu z Komendantem
Okręgu Warszawskiego AK, płk Antonim Chruścielem "Monterem", decyduje
się ostatecznie na ewakuację załogi Starówki do Śródmieścia. Kanałami do
Śródmieścia i na Żoliborz przechodzą lekko ranni. Wieczorem oddziały powstańcze
przegrupowują się i przygotowują do przebicia z ul Bielańskiej w kierunku Hal
Mirowskich i Placu Żelaznej Bramy. Atak ma być wsparty równoczesnym natarciem
oddziałów śródmiejskich z Grzybowskiej i Królewskiej. Akcja ta ma na celu
utworzenie "korytarza", umożliwiającego całkowitą ewakuację rannych i
ludności cywilnej do Śródmieścia. Powstańcy odzyskują utracone stanowiska na
Placu Teatralnym - Pałac Blanka i frontową część Ratusza oraz kościół Najświętszej
Marii Panny na Nowym Mieście. Ciężkie walki toczą się o utrzymanie ul. Bielańskiej.
Niemcy ostrzeliwują śródmieście z ziemi i powietrza. Szczególnie silne bombardowania
przezywa rejon ulic Ceglanej, Żelaznej i Placu Grzybowskiego, a także Powiśle.
Na Mokotowie, w wyniku niemieckiego ostrzału, wybuchają liczne pożary na Racławickiej,
Olkuskiej, Bałuckiej i Kazimierzowskiej. Po południu samoloty wroga bombardują przepełniony
rannymi budynek szpitalny przy ul. Chełmskiej 19. Ostrzelany pociskami zapalającymi
szpital staje w płomieniach. Ginie wielu rannych i chorych. W trakcie
wielogodzinnej akcji ratunkowej Powstańcy. ponoszą dotkliwe straty. Samoloty niemieckie
bombardują Sadybę, szczegó1nie rejon ul. Okrężnej.
31 sierpnia
W nocy z 30 na 31 sierpnia Powstańcy podejmują próbę
połączenia Śródmieścia ze Stary'm Miastem. Na kilka godzin przed terminem właściwego
uderzenia ok. 100 żołnierzy z Batalionu "Czata 49" przechodzi kanałami
na Plac Bankowy. Ich zadaniem jest atak na tyły nieprzyjaciela. Powstańcom nie
udaje się jednak zaskoczyć Niemców. Straty po stronie polskiej są duże. Właściwe
natarcie z ul. Bielańskiej rozpoczyna się między godz. 3 a 4 nad ranem. Pod
silnym ostrzałem niemieckim szturm się załamuje. O godz. 6.00 płk Karol Ziemski
„Wachnowski" zarządza odwrót. Oddziałom śródmiejskim pod dowództwem mjr Stanisława
Steczkowskiego "Zagończyka" również nie udaje się dotrzeć do Placu Bankowego.
Powstańcy zajmują na kilka godzin Koszary Policji przy ul. Ciepłej i wypierają
wroga z Hal Mirowskich. Przeciwnatarcie niemieckie zmusza ich do odwrotu. Akcja
przebicia u1ega załamaniu. Powstańcy ponoszą ogromne straty, liczba zabitych i
rannych sięga ok. 300 osób. Obok ataku na Dworzec Gdański jest to drugi tak
krwawy bój Powstania. W ciągu dnia obrońcy Starego Miasta odpierają generalny szturm
niemiecki, wspierany atakami lotnictwa. W wyniku bombardowania dotkliwe straty
ponosi Batalion "Chrobry I". Jego kwatera w ruinach Pasażu Simonsa
zostaje całkowicie zniszczona wraz z sąsiadującym budynkiem szkoły. Pod gruzami
ginie ok. 300 osób, w tym ok. 120 żołnierzy z Batalionu "Chrobry I".
Oddziały niemieckie zajmują ostatecznie zrujnowane zakłady "Fiata" przy
ul. Sapieżyńskiej i obsadzają ul. Zakroczymską, aż do Kościelnej i wylotu Freta.
Powstańcy tracą również ul. Brzozową. Od rana trwa ostrzał artyleryjski Sadyby
z kilku stron - z Siekierek, Wilanowa, Ursynowa i Służewca. Około południa Niemcy
atakują od strony Wilanowa. Powstańcy odpierają atak.
Źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego, kartki z
kalendarza
