03.05.2013
Część piąta – język
Język mandaloriański to Mando’a, używany przez Mandalorian a przedtem
przez ich przodków Taungów. W sadze „Republic Commando” język ten pojawia się
bardzo często, bowiem główni bohaterowie czuja się Mandalorianami i używaniem
tego języka podtrzymują swoje przywiązanie do tradycji. Występuje na tyle
często, że nawet przyswoiłam sobie już pewne zwroty. Nie wiem dlaczego,
najszybciej zapamiętałam przekleństwa… ;)
Ale do rzeczy. Początkowo
Mando’a była językiem wyłącznie do rozmowy. Być może stąd brak niektórych
liter. Litery x, z i f nie występują w Mando’a, zarazem dźwięk podobny do f
zapisuje się jako vh. Zapisane s często wymawia się jako z.
W mando’a struktura zdań jest podobna jak w Basicu, którym posługuje się reszta
Galaktyki. Nie występują przypadki.
Wiele
wyrażeń w Mando'a ma dwa, lub więcej słów, ale, jako że połączone słowa mają
tylko jedno logiczne znaczenie, tłumaczy się je jako jedno. Na przykład
dar’jetii, dosłownie przetłumaczono by jako „już nie Jedi”, lecz później było
używane jedynie do nazwania Sithów. Nie
ma żadnej reguły co do znaczeń słów-jest to jednak ważny aspekt Mando’a. By
zaznaczyć, ze słowa zostały połączone, używa się apostrofu. Kiedy połączone
słowo jest trudne do wymówienia, skraca się je. Na przykład powiemy Vor'e
zamiast Vor'entye.
Liczbę mnogą
tworzymy przez dodanie e na koniec. Gdy w liczbie pojedynczej słowo kończy się
samogłoską dodajemy se. Czasami dodaje się też apostrof, na przykład w Gett’se.
Jeśli słowo kończy się głoską a- zamieniamy je na e, na przykład w Ad’ika –
Ad’ike. Cząstki pytające stoją na początku zdania (jak w angielskim czasowniki
posiłkowe) np. Tion mhi hibira Mando'a iviin'yc? (czy szybko uczymy się
Mando’a?)
W Mando'a
rzadko stosuje się rodzajniki. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy naciskamy na kogoś.
Istnieje kilka rodzajników określonych, najczęściej używany z nich to te, oraz
rodzajnik nieokreślony "eyn".
Większość
czasowników ma przynajmniej dwie formy: bezokoliczniki, zakończone na r i inne,
które nie kończą się na r. Jeśli stosujemy czasowniki posiłkowe, takie jak ven
i liser, to czasownik występuje w formie bezokolicznikowej. Na przykład:
"Gar lise jorhaa'ir." ("Możesz mówić").
Przymiotniki
stopniowane regularnie są zbudowane z samego przymiotnika i przyrostka -shy'a
dla stopnia wyższego (na przykład dralshy’a: jaśniejszy, silniejszy) i -ne dla
stopnia najwyższego (na przykład dralne: najjaśniejszy, najsilniejszy).
A teraz
liczymy w Mando’a: solus, tad, ehn, ciur, rayshe'a, resol, e'tad, sh'ehn, she'cu,
ta'raysh.
Skoro
liczebniki opanowane to lecimy dalej. ;)
- aliit - rodzina,klan
- atiniir - wytrzymać, trzymać,
tkwić
- baatir – troszczyć się, martwić
- beten - wzdychać
- brokar – bicie (bicie serca,
bić w bęben)
- cuyir – być, istnieć
- dinuir - dawać
- duraanir – gardzić, patrzeć z
góry, mieć w pogardzie
- duumir - pozwalać
- ganar – mięć, posiadać
- hettir – płonąc
- hibirar – uczyć się
- hukaatir - ochraniać, osłaniać
- jorso’ran – znosić, wytrzymać
(czasownik archaiczny)
- jurir - nieść
- jorhaa'ir - rozmawiać
- jurkadir – mieć z kimś kłopoty
- kar'taylir - wiedzieć
- liser - móc
- motir - stać
- narir – czynić, działać
- nartir - postawić
- nau'ur (czasami pisane jako
naur) - wykuć
- nau'ur kad – wykuć szablę
- nynir – uderzyć, ugodzić
- parjir – zwyciężyć,
- shabiir - przykręcić
- shukur - złamać, rozbić,
zmiażdżyć
- susulur – słuchać, słyszeć
- takisir – obrażać, znieważać
- trattok’o - upaść, zawieść
- udesiir - odpocząć, być
spokojnym
- verborir - kupić, wynająć,
- vorer - zaakceptować
- abesh - wschód
- abiik - powietrze
- a’den – gniew, furia
- adu - pieśni (rzeczownik
archaiczny)
- ad - syn, córka, dziecko
- ad'ika - dziecko, chłopiec,
kochanie
- aka - misja
- akaan - wojna
- akaan'ade - armia
- aliit – rodzina, klan
- aruetii - zdrajca, obcy
- aruetiise – liczba mnoga do
aruetii
- ba'buir - pradziadek
- beroya – łowca nagród
- beskar – Mandaloriańska stal
- beskar'gam - zbroja (dosłownie
"stalowa skóra")
- bes'uliik - Bazyliszek
(dosłownie "stalowa bestia")
- behot – kwasek cytrynowy,
środek antyseptyczny, środek pobudzający
- birgaan - plecak
- buir - ojciec
- burc'ya - przyjaciel
- buy'ce - hełm; potocznie: pół
kwarty, wiadro
- ca - noc
- chakaar - złodziej, drobny
przestępca, szumowiny, kobieta lekkich obyczajów, bękart
- chig – różne rodzaje gorących
drinków, napar
- cyar'tomade - fani
- darasuum - wieczność
- dar'buir – już nie ojciec
- dar'manda – stan bycia
"Nie Mandalorianem"; nie poza światowiec, ale ten który stracił
swoje dziedzictwo, więc i tożsamość i duszę
- dar'jetii – już nie Jedi (Sith,
Mroczny Jedi)
- dar'yaim - piekło, miejsce które
chcesz zapomnieć
- dha - mrok
- Dha Werda Verda- Wojownicy
mroku
- di'kut - głupek, idiota,
bezużyteczna osoba); kontekst-zależny: może nazywać durnia, głupca,
kretyna itd.
- droten - ludzie, społeczeństwo
- entye - dług
- gal – jasne piwa
- gayi'kaab - radio
- gayiyli - odrodziciel
- gett - głowa
- ge'verd – prawie wojownik
- gihaal - ryba
- gra'tua- zemsta
- hut'uun - tchórz
- ib'tuur - dzisiaj
- jetii - Jedi
- jetiise - Republika, Jedi
(liczba mnoga)
- jetii'kad - miecz świetlny
- ka’ra - gwiazdy
- ka’rta - serce
- kad - miecz
- kama – tył, przepaska
- Kaminiise - Kaminoanie
- ke'gyce - dowództwo, rozkaz
- kom’rk - rękawica
- kando - znaczenie, waga
- kot - siła
- kote - chwała
- kyr’am - śmierć
- mirshe – mózg, umysł
- mirsh – komórka mózgowa
- ne'tra gal – ciemne piwo
- nibral - fajtłapa, niedojda;
ktoś z kogo nie ma żadnego pożytku
- or'dinii – szaleniec
- osik - "poodoo" jak
mówił Sebulba ;) słowem – brzydkie słowo ;p
- parjai - zwycięstwo
- prudii - cień
- rang - popiół
- runi - dusza
- tal - krew
- tar – przestrzeń kosmiczna,
gwiazda, niebo
- taungsarang – popiół Taung
- tor - sprawiedliwość
- tracinya - płomień
- tracyn - ogień
- troan - twarz
- tsad - sojusz, grupa,
organizacja
- tuur - dzień
- shebs - tył, tyłek
- Siit - Sith
- shuk'om - Crushgaunt
- uj'alayi – bardzo gęste i
słodkie ciasto zrobione ze zmiażdżonych orzechów, suszonych owoców i
przypraw. Jest namaczane w kleistym syropie uj'jayl. Czasami zwane ciastem
uj.
- uj'Jayl (ooh-JAI-ul) – rodzaj
kleistego syropu.
- ven - przyszłość
- verd - wojownik
- vhett - rolnik
- vode - bracia, siostry, towarzysze
- vod'ika – zdrobniale brat,
siostra (braciszek, siostrzyczka)
- werda - cienie (rzeczownik
archaiczny)
- a'denla - mściwy
- adenn - bezlitosny
- ani'la - ostateczny
- aruetyc - zdradziecki
- atin - uparty
- briikase - szczęśliwy
- dar (dahr) – już nie (Np.
Dar’buir – już nie ojciec)
- darasuum – wieczny, na zawsze
- di'kutla - głupi, idiotyczny
- draar (drahr) - nigdy
- dral – jasny, bystry
- dralshy'a – silny, potężniejszy
- ge'tal - czerwony
- hettyc - płonący
- hut'uunla - tchórzliwy
- iviin'yc - szybki, szybko
- jatne - najlepszy
- kandosii – nieposkromiony,
szlachetny
- mirdala – bystry, mądry
- nau - przed
- ne'tra - czarny
- ori - wielki, olbrzymi, bardzo
- racin - blady
- shabla - przekleństwo
- shukla - zmiażdżony
- sol'yc - pierwszy
- talyc – krwawy, krwisty
- teroch - bezlitosny
- tome - razem
- tracyn'la - spieczony, spalony
- troch - oczywiście
- ures - bez
- solus - jeden, sam, jednostka
- usen'ye – wulgarne powiedzenie,
gdy chcemy, by ktoś odszedł
- a - ale
- an - wszyscy
- ashi - inny
- ast - samo
- bal - i
- bah – do, ku
- cuun - nasz
- elek - tak
- gar - ty, twój
- ibic - to
- jate - dobrze
- jatne - najlepszy
- juaan - obok
- kaysh - jego, jemu
- ke – przedrostek rozkazujący
- ke nu - nie
- lo - w
- meg – który, co
- meh - jeżeli
- mhi - my
- nayc - nie (potocznie: shh)
- ner - mój
- ni - ja
- par - dla
- sa - jak
- shh - nie (potocznie)
- sha or shal - na
- te – ten
- teh – z (kąd?)
- ti – z (kim?)
- tion – przedrostek pytający
- tion'ad - kto, pytanie
- vaii - gdzie
- val - oni, ich
- ven – przedrostek
przyszłościowy
A teraz na
koniec możemy się nauczyć paru zdań i już jutro odezwać się do kogoś
filozoficznie lub biznesowo, miło… lub nie. ;)
- Aliit ori'shya taldin -
"Rodzina to więcej niż tylko krew" (przysłowie)
- Copaani gaan? – Chcesz pomocną
dłoń?
- Duraani, burc'ya? - "Czy
wyglądam śmiesznie, kolego?"
- Gedet'ye - proszę
- Haat, Ijaa, Haa'it - Prawda,
Honor, Wizja (mówione podczas pieczętowania paktu)
- Haili cetare - Smacznego
- Hukaat'kama – Ochraniaj moje
tyły
- Ib'tuur jatne tuur ash'ad
kyr'amur. - "Dzisiaj jest najlepszy dzień, żeby ktoś zginął”
- Kandosii! -"Zgroza!"
- Ke barjurir gar'ade, jagyc'ade
kot'la a dalyc'ade kotla'shya. - "Trenuj swoich synów żeby byli
silni, a twoje córki żeby były silniejsze." Mandaloriańskie
powiedzenie
- Ke nu jurkad sha Mando'ade,
burc'ya! - "Nie zadzieraj z Mandalorianami, kolego!" (dosłownie:
Nie podnoś miecza na Mandolorian, kolego!" )
- K'uur – Cisza!; Bądź cicho
- Mar'e – Nareszcie!
- Mir'osik - przekleństwo
- N'jurkad - "Nie zadzieraj
ze mną"
- N 'oya 'kari gihaal, Buir.–
Złowiłem rybę, Tato.
- Nar dralshy'a – Próbuj mocniej
- Ner vod - "mój
brat/siostra" potocznie: "(mój) kumpel/chłopak/facet"
- Ni kar'tayli gar darasuum -
Kocham cię
- Nu jurkad Mando'ade, burc'ya! -
zapewnienie, porównywalne do "Spokojnie, przyjacielu"
- Ori'jate - "Bardzo
dobrze"
- Re'turcye mhi! – do widzenia,
żegnaj
- Ret'ini – to był wypadek
- Su'cuy! – przyjacielskie
przywitanie (dosłownie: "wciąż żywy" lub "wiec wciąż jesteś
żywy")
- Tion'ad hukaat'kama? -
"Kto cię kryje?"
- Usenye - "Odejdź!"
- Udesii - "uspokój
się", "nie przejmuj się"
- Verd ori'shya beskar'gam. -
"Wojownik to więcej niż (jego) zbroja" Mandaloriańskie
przysłowie
- Vor’e - dzięki, krótsza forma
vor entye
- Vor entye - dziękuje
(dosłownie: "Akceptuje twój dług")
