Prorok Ezechiel, autor Księgi Ezechiela, pochodził
najprawdopodobniej z rodziny kapłańskiej i sam był kapłanem. Mieszkał w
Jerozolimie lub w jej okolicach, a więc prawdopodobnie w młodości spotykał
proroka Jeremiasza lub przynajmniej znał jego naukę. Ok. 592 r. p.n.e. został
powołany na proroka i swój urząd sprawował do ok. 570 r. p.n.e.
Powołanie na proroka opisane jest w pierwszych trzech
rozdziałach księgi: „Jak pojawienie się tęczy na obłokach w dzień deszczowy,
tak przedstawiał się ów blask dokoła. Taki był widok tego, co było podobne do
chwały Pańskiej. Oglądałem ją. Następnie upadłem na twarz i usłyszałem głos
Mówiącego. Rzekł On do mnie: Synu człowieczy, stań na nogi. Będę do ciebie
mówił. I wstąpił we mnie duch, <gdy do mnie mówił>, i postawił mnie na
nogi; potem słuchałem Tego, który do mnie mówił. Powiedział mi: Synu
człowieczy, posyłam cię do synów Izraela, do ludu buntowników, którzy Mi się
sprzeciwili. Oni i przodkowie ich występowali przeciwko Mnie aż do dnia
dzisiejszego. To ludzie o bezczelnych twarzach i zatwardziałych sercach;
posyłam cię do nich, abyś im powiedział: Tak mówi Pan Bóg. A oni czy będą
słuchać, czy też zaprzestaną - są bowiem ludem opornym - przecież będą
wiedzieli, że prorok jest wśród nich. A ty, synu człowieczy, nie bój się ich
ani się nie lękaj ich słów, nawet gdyby wokół ciebie były osty i ciernie i
gdybyś się znalazł wśród skorpionów. Nie obawiaj się ich słów ani się nie lękaj
ich twarzy, bo to lud oporny. Przekażesz im moje słowa: czy będą słuchać, czy
też zaprzestaną, bo przecież są buntownikami. Ty więc, synu człowieczy, słuchaj
tego, co ci powiem.”
W wszystkich kolejnych rozdziałach Ezechiel przypomina o
tym, że zapisane przez niego słowa pochodzą od Boga, większość z nich zaczyna
od stwierdzenia: „Pan skierował do mnie te słowa”.
Ezechiel śledził wydarzenia polityczne. Posiadał wiedzę z
zakresu historii i zagadnień społeczno-politycznych. Odnotował ruchy wojsk,
wiedział o wrogim nastawieniu i postępowaniu narodów ościennych, śledził na
bieżąco wydarzenia zachodzące w ojczyźnie. Obok tej wiedzy o charakterze
historycznym, stykamy się u niego ze znajomością tradycji o charakterze
mitologicznym czy baśniowym.Wykorzystanie tego materiału i połączenie go z
innymi elementami przepowiadania są charakterystyczne dla Ezechiela i świadczą
o jego wielkiej sile twórczej. Znał także przekazy dotyczące tradycji
historiozbawczej i sakralno-prawnej.
Księga składa się z czterech głównych części. Oprócz
wspomnianego wcześniej wprowadzenia – powołania Ezechiela na proroka (1-3) są
to:
- Wyrocznie o Judzie i
Jerozolimie oraz o zburzeniu Jerozolimy (obrazy grzechów Jerozolimy i
zapowiedź bezlitosnej kary) (4-24)
- Wyrocznie o narodach
obcych: Ammonitach, Moabitach, Edomitach, Filistynach, Tyrze, Sydonie i
Egipcie (25-32)
- Obietnice eschatologiczne
zapowiadające i opisujące odrodzenie Izraela (33-48)
Badacze Biblii zwracają szczególną uwagę na obecne w Księdze
Ezechiela cztery wielkie wizje:
- Wizja Rydwanu Jahwe
(1,1-30) – Bóg opuszcza świątynię i przenosi się ze swym ludem do
Babilonii na przedziwnym pojeździe o nadzwyczajnej zwrotności, poruszanym
przez dziwne istoty o czterech obliczach (człowieka, lwa, wołu i orła),
ponad którym unosi się postać podobna do ludzkiej, otoczona wielkim światłem
(Bóg, chwała Jahwe).
- Wizja Grzechów Jerozolimy
(8-11) - Izrael porzucił swoją religię, w świątyni postawiono wizerunek
kananejskiej bogini Asztarty, przywódcy uprawiają kult zwierząt, ludzie
kłaniają się słońcu.
- Wizja Wysuszonych Kości
(37,1-10; 37,11-14) – Stojącego ze wzniesionymi ramionami proroka pośród
doliny otaczają wysuszone kości zbliżające się do siebie, oblekające się
ciałem i skórą oraz takie, w które wstąpił już duch – ożyły i stanęły na
nogi (zapowiedź wskrzeszenia umarłych w dniu Sądu Ostatecznego).
- Wizja Nowej Jerozolimy
(40) – Wizja Boga powracającego w chwale do nowej świątyni.
W całej księdze dominują wyrocznie (groźby i obietnice). Odrębną
grupę stanowią pouczenia, które wyjaśniają lub rozwiązują różne zagadnienia
religijne. Zachowało się też kilka alegorii: o orle i roślinach (17, 2-10), o
lwicy i lwiątkach (19, 1-9), o mięsie gotującym się w kotle (24, 3-14), o
krokodylu jako faraonie (29, 3-16), o dwóch nierządnicach (Oholi i Oholibie)
(23, 1-49), o winorośli (15), o cedrze (31).
Dużo miejsca zajmują w księdze opowiadania o czynnościach
symbolicznych Ezechiela. Miał na to wpływ pobyt na wygnaniu. Przywiązany całym
sercem i umysłem do tradycji narodowych i rodzinnych, myślał i pisał o swojej
ojczyźnie. Wywodząc się z rodziny kapłańskiej, Ezechiel z wielką czcią odnosił
się do kultu świątynnego, którego niestety nie mógł sprawować na obczyźnie.
Uważał się za stróża Izraela i duszpasterza, którego posługiwanie i cierpienie
miały być znakiem dla Izraelitów. Jego idee wywarły wpływ na hagiografów
Starego i Nowego Testamentu oraz na wspólnotę z Qumran. Uważa się go za ojca
judaizmu, bo Żydzi przejęli wiele z jego idei, np. troskę o kult świątyni i
Tory, o świętość itp.
Księga Ezechiela powstała już po przesiedleniu. Została
napisana w języku hebrajskim, głównie prozą. Odróżnia ją od innych ksiąg
prorockich Starego Testamentu logiczny i chronologiczny układ treści. Księga
Ezechiela jest zaliczana do kanonu Biblii przez wyznawców judaizmu i
chrześcijaństwa
Prorok Ezechiel jest utożsamiany z Dhu'l-Kiflem (Dulkefl,
Dhul-Kifl, różnice wynikające z transkrypcji), jednym z dwudziestu czterech
biblijnych proroków uznawanych przez Islam. Wspomina o nim 21 Sura Koranu: „Przypomnij
Izraela, Enocha, Dulkefla, oni w pokorze cierpieli. Dozwoliłem im cieszyć się
mojemi względami, ponieważ cnotliwi byli. (21:85-86)”
