Jeremiasz napisał swoją księgę, Księgę Jeremiasza (יִרְמְיָהוּ Yirməyāhū) w języku hebrajskim na
terenie dawnej Judy i Egiptu około VI wiek p.n.e..
Jej dość skomplikowany podział wynika z braku chronologii w
jej spisaniu. Obejmuje ona okres ok. 30 lat, występują w niej liczne
powtórzenia. Nie jest wiadome kiedy ani w jakich okolicznościach księga ta
została ostatecznie skompletowana w znanej nam dzisiaj formie.
Wersja księgi Jeremiasza, która znajduje się w Septuagincie
jest różna (krótsza) od innych wersji. W sumie zostaje pominiętych około 2700
słów, które znajdujemy w tekście masoreckim. Księgę Jeremiasza znaleziono także
wśród Zwojów znad Morza Martwego w Qumran. Jeden ze zwojów, oznaczony jako 4Q70
(4QJera), zawiera hebrajski tekst zgodny z wersją przekazywaną przez
Septuagintę. Może to wyjaśniać skąd wzięła się różnica, którą znajdujemy w
Septuagincie - wcześniej sądzono, że wynikła ona z błędów lub zmian dokonanych
podczas tłumaczenia, teraz powszechniej uważa się, że zmian dokonano już w
wersjach masoreckich, bądź też że od początku istniały dwie różne wersje tej
księgi.
Należy przy tym zaznaczyć, że różnice, które znajdują się w
tekstach, najczęściej są powtórzeniami i ich umieszczenie lub pominięcie nie
niesie za sobą większego znaczenia, a w szczególności nie powoduje implikacji
teologicznych czy historycznych. Może to wyjaśniać motywy dokonywanych zmian -
najprawdopodobniej chęć uproszczenia księgi lub też odwrotnie - poszerzenia,
podkreślenia poszczególnych (ważnych dla redaktora) fragmentów orędzia.
Księga opisuje dzieje związane z Jeremiaszem oraz orędzie,
które przekazał mu Bóg: opis występków i grzechów Izraelitów, wypowiedzi
przeciw okolicznym narodom, epizody związane z dziejami Jeremiasza i jego
prorokowaniem, opis nadziei na nadejście lepszych czasów dla Izraela. Główne
proroctwa mesjańskie, dzięki którym księgę zalicza się do ksiąg
prorockich, w księdze Jeremiasza
znajdują się w następujących fragmentach: 23:1-8; 31:31-40 oraz 33:14-26.
„Biada pasterzom, którzy prowadzą do zguby i rozpraszają
owce mojego pastwiska - wyrocznia Pana. Dlatego to mówi Pan, Bóg Izraela, o
pasterzach, którzy mają paść mój naród: Wy rozproszyliście moją trzodę,
rozpędziliście i nie zatroszczyliście się o nią; oto Ja się zatroszczę o
nieprawość waszych uczynków - wyrocznia Pana. Ja sam zbiorę resztę swego stada
ze wszystkich krajów, do których je wypędziłem. Sprowadzę je na ich pastwisko,
by miały coraz liczniejsze potomstwo. Ustanowię zaś nad nimi pasterzy, by je
paśli; i nie będą się już więcej lękać ani trwożyć, ani trzeba będzie szukać
którejkolwiek - wyrocznia Pana. Oto
nadejdą dni - wyrocznia Pana - kiedy wzbudzę Dawidowi Odrośl sprawiedliwą.
Będzie panował jako król, postępując roztropnie, i będzie wykonywał prawo i
sprawiedliwość na ziemi. W jego dniach Juda dostąpi zbawienia, a Izrael będzie
mieszkał bezpiecznie. To zaś będzie imię, którym go będą nazywać: Pan naszą
sprawiedliwością. Dlatego oto nadejdą dni - wyrocznia Pana - kiedy nie będą już
mówić: Na życie Pana, który wyprowadził synów Izraela z ziemi egipskiej, lecz
raczej: Na życie Pana, który wyprowadził i przywrócił pokolenie domu Izraela z
ziemi północnej i ze wszystkich ziem, po których ich rozproszył, tak że będą
mogli mieszkać w swej ziemi.”
„Oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy zawrę z domem
Izraela i z domem judzkim nowe przymierze. Nie jak przymierze, które zawarłem z
ich przodkami, kiedy ująłem ich za rękę, by wyprowadzić z ziemi egipskiej. To
moje przymierze złamali, mimo że byłem ich Władcą - wyrocznia Pana. Lecz takie
będzie przymierze, jakie zawrę z domem Izraela po tych dniach - wyrocznia Pana:
Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu. Będę im
Bogiem, oni zaś będą Mi narodem. I nie będą się musieli wzajemnie pouczać jeden
mówiąc do drugiego: Poznajcie Pana! Wszyscy bowiem od najmniejszego do
największego poznają Mnie - wyrocznia Pana, ponieważ odpuszczę im występki, a o
grzechach ich nie będę już wspominał. To mówi Pan, który ustanowił słońce, by
świeciło w dzień, nadał prawa księżycowi i gwiazdom, by świeciły w nocy, który
spiętrza morze, tak że huczą jego bałwany, imię Jego Pan Zastępów! Jeśliby te
prawa przestały działać przede Mną - wyrocznia Pana - wtedy i pokolenie Izraela
przestałoby być narodem na zawsze przede Mną. To mówi Pan: Jeśli jest możliwe
zmierzyć niebo w górze i zbadać podstawy ziemi w dole, to i Ja także odrzucę
całe pokolenie Izraela za to wszystko, co uczynili - wyrocznia Pana. Oto
nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy zostanie odbudowane miasto Pańskie od
wieży Chananeela do Bramy Narożnej. I będzie się ciągnął dalej sznur do
mierzenia prosto, aż do wzgórza Gareb, kierując się ku Goah. Cała zaś Dolina
trupów i popiołów i wszystkie pola aż do potoku Cedron, do rogu Bramy Końskiej
ku wschodowi, będą święte dla Pana; nie zostaną już więcej zburzone ani
zniszczone na wieki.”
„Oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy wypełnię
pomyślną zapowiedź, jaką obwieściłem domowi izraelskiemu i domowi judzkiemu. W
owych dniach i w owym czasie wzbudzę Dawidowi potomstwo sprawiedliwe; będzie
wymierzać prawo i sprawiedliwość na ziemi. W owych dniach Juda dostąpi
zbawienia, a Jerozolima będzie mieszkała bezpiecznie. To zaś jest imię, którym
ją będą nazywać: Pan naszą sprawiedliwością. To bowiem mówi Pan: Nie zabraknie
Dawidowi potomka zasiadającego na tronie domu Izraela. Kapłanom-lewitom zaś nie
zabraknie człowieka, który by stał przede Mną, by spalać ofiary z pokarmów i
zabijać żertwy po wszystkie dni. Pan skierował słowo do Jeremiasza: To mówi
Pan: Jeżeli możecie złamać moje przymierze z dniem i moje przymierze z nocą,
tak że nie nastąpi ani dzień, ani noc w swoim właściwym czasie, to może być
także zerwane moje przymierze z moim sługą Dawidem, by nie miał syna
zasiadającego jako król na jego tronie, i z moimi sługami, kapłanami-lewitami.
Jak niezliczone są zastępy niebieskie, niezmierzony piasek morski, tak samo
pomnożę potomstwo sługi mojego, Dawida, i moich sług, lewitów. Pan skierował do
Jeremiasza następujące słowo: Czy nie zauważyłeś, co ten lud mówi: Pan odrzucił
dwie rodziny, które wybrał. Tak więc gardzą moim ludem, jak gdyby już nie był
narodem dla nich. To mówi Pan: Jeżeli nie istnieje moje przymierze z dniem i
nocą, jeśli nie ustaliłem praw nieba i ziemi, wtedy rzeczywiście odrzucę
potomstwo Jakuba i Dawida, mojego sługi, tak że nie wezmę z jego rodu
panujących nad potomkami Abrahama, Izaaka i Jakuba. Odmienię bowiem ich los i
zlituję się nad nimi.”
