O prasowaniu, żelazku i skórce pomarańczowej

06.08.2011

Nie mam wielkiej awersji do różnych domowych czynności typu sprzątanie czy pranie, a niektóre z nich wręcz lubię. Jedną z takich czynności jest prasowanie.
Prasowanie według definicji to „rodzaj obróbki mechanicznej polegający na wywieraniu nacisku na element obrabiany”. Brzmi bardzo… mechanicznie. ;) Chyba bardziej odpowiadającą nam definicją byłoby „wygładzanie tkaniny za pomocą wysokiej temperatury i nacisku”. Prasowanie działa, gdyż pod wpływem temperatury rozluźniają się więzy w cząsteczkach polimerów tworzących włókna tkaniny. Kiedy włókna są gorące, rozprostowują się pod naciskiem żelazka i zachowują kształt po ochłodzeniu. Niektóre tkaniny jak np. bawełna wymagają też zastosowania wody. Nie ulega wątpliwości, że prasowanie to sztuka nie lada, a według niektórych nigdy nie dorównamy naszym babciom w tej umiejętności, mimo że mamy do dyspozycji dużo lepszy sprzęt. A więc zacznijmy od żelazka.
Żelazko to urządzenie służące do prasowania oczywiście. ;)  W przeszłości już w VIII w. Chińczycy stosowali rondle z rozpalonymi węglami w środku do prasowania jedwabiu. W XVIII w. żelazko stanowił jednostronnie wygładzony blok żelaza - stąd nazwa, z uchwytem. Po nagrzaniu, np. na płycie pieca kuchennego, bezwładność cieplna tego bloku pozwalała na utrzymanie przez kilka minut temperatury dostatecznie wysokiej, aby prasowanie było skuteczne. Po ostygnięciu żelazko trzeba było ponownie podgrzać przez postawienie na piecu. Kształt żelazka przypominał stopę, z trójkątnie zakończonym czubem z jednej strony i z płaską krawędzią od drugiej strony. Kształt ten upowszechnił się także w następnych, nowocześniejszych konstrukcjach ze względu na wygodę prasowania.
Udoskonaleniem żelazka była konstrukcja, w której nad stopą umieszczano małe palenisko na węgiel drzewny, co umożliwiało umieszczenie w nim kawałków żaru, podtrzymujących wysoką temperaturę żelazka, bez konieczności odstawiania go co chwilę na płytę kuchenną. Później węgiel drzewny zastąpiono żelazną sztabką (tzw. duszą) rozgrzewaną w palenisku. Z takiego żelazka korzystała niejedna nasza prababcia a może nawet jeszcze i babcia. Żelazko elektryczne wynalazł w 1882 roku Henry Seeley, który umieścił wewnątrz elektrycznie podgrzewaną spiralę grzejną. Żelazko włączało się normalnie do domowej sieci elektrycznej, a miało ono moc kilkuset watów. Później dodano do żelazka termoregulator, pozwalający na utrzymanie żądanej temperatury z dokładnością do kilku stopni Celsjusza, a także urządzenia nawilżające – do wytwarzania pary i spryskiwania, co pozwalało coraz łatwiej prasować różne rodzaje tkanin.
Mamy do wyboru kilka typów żelazek : żelazka bezprzewodowe, żelazka parowe, żelazka systemowe, żelazka turystyczne. Najpopularniejsze jest oczywiście żelazko parowe. Ma ono  możliwość wytwarzania pary. Ułatwia ona prasowanie nawet bardzo zgniecionych tkanin. W żelazkach parowych para wytwarzana jest z wody, którą wlewamy do zbiornika znajdującego się w korpusie żelazka. Wydobywana jest z otworów znajdujących się w stopie żelazka. Zwilżone włókna tkaniny pod wpływem gorącej pary rozszerzają się, co umożliwia wyprasowanie tkaniny bez użycia większej siły. Pojemność zbiornika na wodę w większości żelazek jest nieduża (ok. 300ml), dlatego należy pamiętać o dolewaniu wody podczas prasowania. Większość żelazek parowych posiada funkcję samooczyszczania, a jeśli jej nie ma, należy pamiętać o okresowym odkamienianiu go -  osad z twardej wody  może zatkać kanaliki stopy żelazka. Jeśli komuś przeszkadza kabel żelazka podczas prasowania można kupić żelazko bezprzewodowe. Posiada ono wszystkie zalety żelazka parowego i dodatkowo funkcję odłączenia kabla zasilającego. Prasując takim żelazkiem należy pamiętać o konieczności regularnego odkładania żelazka na stojak w celu nagrzania jego stopy - powinniśmy odkładać je nie rzadziej niż co kilkadziesiąt sekund, co nie jest dużym utrudnieniem, bo i tak zazwyczaj co chwila trzeba odstawić żelazko, aby przesunąć prasowaną rzecz. Żelazka systemowe są stosunkowo drogie, ale najefektywniejsze, ponieważ mają możliwość stałego wytwarzania pary na wysokim poziomie dzięki zewnętrznej wytwornicy pary. Wytworzona w zbiorniku para przekazywana jest przewodem do żelazka. Zbiornik na wodę jest bardzo pojemny (ok.1 litra), co jest bardzo wygodne, szczególnie gdy mamy do uprasowania bardzo dużo rzeczy. Żelazka te są też dość lekkie. Jeśli ktoś dużo podróżuje i chce ze sobą zabierać żelazko, najlepiej zainwestować w żelazko turystyczne. Łatwo jest je zapakować do walizki, ponieważ jest ono małe i zwykle ma składaną rączkę. Niestety takie żelazko ma także swoje minusy. Ma niewielką moc, dlatego długo się nagrzewa. Dłużej się też nim prasuje, a to spowodowane jest jego niewielkim rozmiarem.
Kupując żelazko musimy zwrócić uwagę przede wszystkim na parametry techniczne: rodzaj stopy, moc, zakres temperatur. Najlepsze stopy, to te, które lekko przesuwają się po wszystkich rodzajach tkanin. Stopa żelazka powinna być trwała, odporna na zarysowania i nie powodować wyświecenia materiału. Ważny jest również jej kształt i rozmieszczenie otworów. Najlepsze są żelazka, w których otwory ułożone są wzdłuż boków w dwóch grupach. Jeżeli chodzi o kształt stopy, to powinna być ona mocno zwężona z przodu. Pozwala to na dokładniejsze wyprasowanie naszych ubrań, szczególnie plis i miejsc przy mankietach rękawów, czy też ubranek dziecięcych. Bazą każdej stopy jest zawsze aluminiowa płyta – szybko się nagrzewa i dobrze przewodzi ciepło. Jednak nagrzane aluminium łatwo przywiera do tkanin i jest zupełnie nieodporne na zarysowania. Dlatego aluminiową płytę pokrywa się powłoką wykonaną z innego materiału : ceramiczną, stalową, teflonową, szafirową, granitową. Dwie ostatnie są najbardziej odporne na zarysowania. Stopy stalowe i teflonowe mają dobry poślizg, niestety po długim użytkowaniu mogą się zetrzeć, ponieważ mają niższą odporność na zarysowania.
Bardzo ważnym parametrem żelazka jest jego moc. Im wyższa, tym żelazko nagrzewa się szybciej. Najlepsze są żelazka osiągające moc od 2200 W do 2400W. Nagrzewają się w kilka sekund, szybko reagują na zmniejszenie temperatury oraz skuteczniej wytwarzają parę. Żelazko o mocy ok. 1400 W będzie się nagrzewało nawet kilka minut. Najsłabsze są żelazka turystyczne. Im wyższa moc, tym krótszy też czas prasowania.
Obecnie wszystkie żelazka mają regulator temperatury, czyli termostat. O temperaturze informuje nas liczba kropek - im więcej kropek tym wyższa jest temperatura prasowania. Czasem dla ułatwienia przy kropkach jest tez podany rodzaj tkaniny jaki można prasować w tej temperaturze.  W najwyższych temperaturach prasujemy bawełnę i len, niższej - wełnę i jedwab, a najniższej – tkaniny syntetyczne. Należy pamiętać, że zmniejszenie temperatury na termostacie nie spowoduje jej automatycznego spadku na żelazku, trzeba więc zaczekać chwilę kiedy chce się prasować tkaniny w niższej niż przed chwilą temperaturze. . Temperaturę regulujemy najczęściej za pomocą pokrętła lub suwaka. Niektóre żelazka posiadają termostat elektroniczny – zamiast pokrętła znajduje się wyświetlacz LCD. Kiedy żelazko się nagrzewa świeci się lampka termostatu, gaśnie, kiedy żelazko nagrzeje się do odpowiedniej temperatury.
Bardzo istotne w żelazku jest wytwarzanie pary wodnej, ponieważ to ona zdecydowanie ułatwia nam prasowanie, szczególnie silnie zagniecionych tkanin. Funkcja wytwarzania pary mówi nam o ilości pary, mierzonej w gramach, uzyskiwanej stale w ciągu minuty w trakcie prasowania. Podawana jest w gramach na minutę (g/min). Żelazka parowe i bezprzewodowe mają zakres wytwarzania pary w przedziale 20-50 gr/min. Natomiast ten sam przedział w żelazkach systemowych jest znacznie wyższy, kształtuje się w granicach od 70-80 gr/min. Jeżeli wybieramy żelazko wytwarzające parę wodną ok. 35 gr/min, wtedy bez trudu wyprasujemy bawełniane rzeczy i trudne do wyprasowania tkaniny, ale trzeba będzie prasować rzeczy po obydwu stronach. Dwie warstwy tkaniny powinno bez problemu wyprasować żelazko wytwarzające parę wodną na poziomie 50 gr/min. Z wytwarzaniem pary łącza się jeszcze dodatkowe funkcje : regulacja strumienia pary (pozwalająca dobierać strumień pary do rodzaju prasowanego materiału), uderzenia pary (jednorazowe silne uderzenie pary powodujące szybkie, punktowe zwilżenie materiału) pionowy wyrzut pary (funkcja ta umożliwi prasowanie w pozycji pionowej).
Inne ciekawe funkcje, w które są wyposażane żelazka to funkcja zimnej stopy (minimalne nagrzanie stopy, prasujemy delikatne materiały praktycznie samą parą, np. rajstopy), system antywapienny (eliminuje brudzenie ubrań białym,  wapiennym płynem, którego powstawanie  związane jest z wytwarzaniem pary i osadzaniem się kamienia z wody w zbiorniku i otworach parowych), blokada kapania, funkcja samooczyszczania, spryskiwacz, funkcja automatycznego wyłączenia żelazka (np. po 30 sekundach w pozycji leżącej lub 8 minutach w pozycji stojącej żelazko wyłączy się samo).
A teraz kilka rad dotyczących prasowania, żeby nasze rzeczy choć trochę przypominały te uprasowane przez nasze babcie :
1. Męską koszulę prasuje się lekko zwilżoną, zawsze zaczynając od kołnierzyka. Kołnierz prasuje się najpierw po lewej, potem prawej stronie i w stronę od brzegów do środka, żeby uniknąć zagnieceń na jego widocznej części.
2. Prasowanie rękawów zaczyna się od mankietów. Potem rękaw.  Tutaj szczególną uwagę trzeba zwrócić na główkę, czyli miejsce, gdzie jest wszyty do reszty koszuli. Zdarza się, że powstają tam niepotrzebne fałdy, które potem wyglądają bardzo nieładnie i niechlujnie.
3. Prasowanie spodni zaczyna się od paska, zakładek i kieszeni. W pierwszej kolejności trzeba zająć się pasem, potem na chwilę przewrócić spodnie na lewą stronę i uprasować kieszenie. Przednią, górną część eleganckich spodni koniecznie trzeba prasować na prawej stronie, przez płócienną szmatkę. W przeciwnym razie mogą pojawić się na nich błyszczące smugi. Na koniec prasuje się nogawki.
4. Jeżeli prasujemy obrus z haftem, prasujemy go po lewej stronie haftem do spodu. Jeśli obrus do prasowania położymy na ręczniku albo kawałku materiału frotte ,to hafty nie spłaszczą się przy prasowaniu.
5. Wełniane swetry prasuje się przez mokrą, ale mocno wyciśniętą lnianą szmatkę. Pierwsza zasada, to prasować przekładając, nie ciągnąc, żelazko wzdłuż swetra. Trzeba uważać też, żeby nie wysuszyć zbytnio tkaniny, bo zacznie się świecić.
6. Koszulki z naturalnego jedwabiu prasuje się na sucho po lewej stronie. Trudne do usunięcia zgniecenia lub wybłyszczenia można usunąć zwilżając, trzymając przez pewien czas jedwab nad parą, a potem prasując.
7. Dokładne prasowanie rękawów, karczków, zakładek i zmarszczek znacznie ułatwi mała, specjalnie przeznaczona do tego, deska tzw. rękawnik.
Formą dużego przemysłowego żelazka jest magiel, teraz chyba rzadziej wykorzystywany, jednak kiedyś noszenie bielizny do magla było normalna systematyczna czynnością. Maglowaniu poddawane są po praniu na ogół większe sztuki bielizny – pościel, obrusy, ręczniki, zasłony, tzn. takie, których prasowanie żelazkiem byłoby uciążliwe i nieefektywne. Magiel występuje w dwu wariantach: pościel nawijana jest na wałek i zgniatana podczas przetaczania pomiędzy dwiema płaszczyznami lub płat maglowanej tkaniny wsuwa się pomiędzy dwa walce, z których jeden jest napędzany (ręcznie lub silnikiem elektrycznym) i sprężyście dociskany do drugiego. W punktach usługowych, oferujących maglowanie bielizny, instalowane są zazwyczaj duże maglownice z napędem elektrycznym i podgrzewanymi cylindrami (np. przy pomocy gazu – tzw. "magiel elektryczno-gazowy"), co zapewnia szybkie i efektywne maglowanie nawet największych sztuk bielizny w podwyższonej temperaturze.
A na koniec jeszcze jedno żelazko. Do prasowania cellulitu. ;) Jest ono nowatorskim sposobem walki ze znienawidzoną „skórką pomarańczową” poprzez zastosowanie trzech metod : masaż vacum - czyli masaż próżniowy (przynosi rewelacyjne efekty w rozbijaniu tkanki tłuszczowej i drenażu złogów tłuszczu, a tym samym wyszczupla oraz wyraźnie poprawia wygląd skóry), elektrostymulacja TENS – działanie prądem (metoda liftingu, poprawienia elastyczności i wygładzenia skóry) oraz chromoterapia - terapia kolorami (stymuluje syntezę kolagenu i rewitalizuje skórę).
Miłego prasowania!