Dorosłe Dzieci Toksycznych Rodziców

01.12.2009

Rodziców się nie wybiera. Poznają się dwie osoby, stwierdzają, że chcą być razem na całe życie i mieć dzieci, albo zaliczają wpadkę i pobierają się albo i nie, w każdym razie – dają nam życie. W pewnym sensie można powiedzieć, że nas stwarzają. Jeśli komuś to stwierdzenie się nie podoba ze względu na „boskie” konotacje, może sobie je zastąpić innym. Dla mnie oddaje ono dokładnie to, co się dzieje. Kiedy już się urodzimy, ich ingerencja w nasze życie powinna stopniowo maleć. Nie zawsze się tak dzieje i znamy wszyscy trzydziestoletnie „duże dzieci” uczepione maminej spódnicy, za które rodzice przeżywają życie. Ale nawet rodzice zupełnie nietoksyczni mają na nasze późniejsze życie niezaprzeczalny wpływ. Oprócz tego, że dają nam życie, powiedziałabym więc, że rodzice nas również kształtują, jak figurkę z gliny. Niestety zbyt często robią to „na swój obraz i podobieństwo” albo według swoich własnych wyobrażeń o idealnym dziecku. I wtedy często się zdarza, że figurce się coś odłupie, wiadomo bowiem, że glina, aczkolwiek plastyczna, ma swoje ograniczenia.

Jednym z fatalnych w skutkach typów rodzica jest „mi się nie udało, więc tobie musi”. Niespełnione marzenia, niezaspokojone ambicje, niezrealizowane plany i wszystko inne z „nie” na początku zostaje ulokowane w dziecku. Ktoś tam całe życie chciał być lekarzem, ale się nie udało, więc dziecku się uda. Lata taka bida z jednych korepetycji na drugie, bo to i chemia, i fizyka, i biologia by się przydała, zdolności w tym kierunku na poziomie minus dwa, a chęci jeszcze mniej, bo chciałaby tak naprawdę zostać ogrodnikiem i rozmawiać z kwiatami. Ale weź tu powiedz takiemu rodzicowi, że chcesz być „tylko” ogrodnikiem. Będzie Hiroszima i Nagasaki razem wzięte. Niektórzy się decydują i chwała im za to, dzięki temu mamy więcej zadowolonych z życia ogrodników i mniej lekarzy przyjmujących pacjentów z miną pod tytułem „ po jaką cholerę mi ktoś włazi do gabinetu”.

Pośrednio z tematu ambicji rodzi się inny typ rodzica: wiecznie niezadowolony. Tylko z czego taki malkontent jest tak naprawdę niezadowolony? Z tego jakie ma dziecko? Czy też z tego jakim sam jest człowiekiem ale „wywala” to na dziecko? Jak w filmie „American Beauty”, gdzie ojciec najpierw zlał syna i wyrzucił go z domu podejrzewając o bycie gejem, a potem sam okazał się homoseksualistą.  Od razu przypomina mi się też fragment książki Sue Townsend „Bolesne dojrzewanie Adriana Mole'a”, kiedy to rodzice, sprowokowawszy najpierw pytanie, dokładnie opowiedzieli swojemu synowi  jakiego to syna chcieliby mieć. Kto czytał, ten wie, kto nie czytał, temu powiem: obraz był tak daleki od rzeczywistości, że biedny Adrian napisał następnego dnia w swoim dzienniku, że  „poczucie niższości, które przybrało jeszcze większe rozmiary, kiedy leżałem bezsennie w nocy rozmyślając o wymarzonym synu” swoich rodziców dało mu tak w kość, że poszedł wyżalić się do babci. Babcia jest świetną instytucją, która zawsze pocieszy, ale , ratunku!, czy dzieci mają chronić się u babci przed zajadłą krytyką ze strony swoich rodziców? To z filmu i literatury, ale życie codzienne daje takie same przykłady. Dziecko jest oddzielna osobą i jest jakie jest. A rodzice potrafią być niezadowoleni absolutnie ze wszystkiego: od stopni, poprzez brak dziewczyny, nadmiar dziewczyn, orientację seksualną, nieumiejętność naprawienia samochodu, brak zdolności do gry na pianinie, skupianie się na sporcie, nieuprawianie sportu, podejście do wiary, aż po bałaganiarstwo lub zbytni porządek. Bezustanne jeremiady pod hasłem „zobacz jaki/a jesteś do niczego” sprawiają, że nosimy w sobie „rodzica krytycznego”, który mimo że rodzice już umilkli, nadal mówi nam jakimi nieudacznikami jesteśmy. Ponieważ nasze sukcesy i dobre strony są pomijane jako oczywiste, a cały czas skupienie jest na negatywach, rodzi się brak akceptacji dla samego siebie, poczucie niższości, przekonanie, że zasługujemy na karę itd. Stąd już tylko krok do nieszczęścia.

Inny typ rodzica to taki, który uważa, ze dziecko jest zawsze dzieckiem, nawet jak ma już 19 lat i w związku z tym właściwie nie wie nadal, co jest dla niego dobre. I wcale nie chodzi mi tutaj o to, żeby na wszystko dziecku pozwalać, nie reagować na zachowania zagrażające zdrowiu i życiu albo przyklaskiwać absolutnie wszystkim fanaberiom. Rodzic też może, i powinien, mieć własne zdanie, jest też od tego, żeby wychowywać, może powiedzieć, że się na coś nie zgadza i świetnie jeśli jeszcze wyjaśni dlaczego. Ale jeśli rodzic mówi do dziecka „rób tak jak Ci mówię, to wtedy będzie dobrze, a jak będziesz robić po swojemu to będzie źle” to już nie jest wychowanie. To łamanie w dziecku, czy tez młodym człowieku, zdolności rozróżniania dobra i zła, nie wspominając już o tym, że jest to kolejna przyczyna braku wiary w siebie. Skoro dostajemy taki przekaz, że sami nie umiemy podjąć właściwych decyzji, to potem boimy się tych decyzji podejmować. „Wiemy”, że i tak będą złe. Życie zamienia się w samospełniająca się przepowiednię, bo psychologowie od dawna twierdzą, ze to co nam się przydarza w życiu, w dużej mierze zależy od tego, jaki mamy obraz świata.

Są jeszcze tacy rodzice, którzy się przestają rozumieć i się rozstają. Może to i lepiej. Dziecko nie  wysłuchuje kłótni, nie jest świadkiem bijatyk. Tylko że dla takiego rodzica, któremu nie zostanie przyznana opieka nad dzieckiem, rozwód jest często z dzieckiem, nie tylko z małżonkiem/ małżonką. Prościej. Wygodniej. Zwłaszcza jeśli strona, która została „przy dziecku” wiecznie nastawia potomstwo przeciwko drugiemu rodzicowi. Ale, mimo że może jest to mniejsze zło, to właśnie zło. Brak jednego z rodziców w codziennym życiu zawsze odbije się negatywnie na psychice dziecka. A co jeśli rodzice zostają ze sobą dla tzw dobra dziecka? Nawet jeśli  nie są w stanie wojny stuletniej bez początku i końca, dziecko i tak wyczuwa napięta atmosferę, brak uczucia. W obu przypadkach dziecko wyrabia w sobie poczucie odpowiedzialności za zaistniała sytuację, nawet jeśli głośno tego nie wypowiada, nie potrafi nazwać, a nawet może nie do końca sobie zdaje sprawę, ze ma w sobie takie uczucie. W głowie młodego człowieka zaczyna kiełkować myśl „gdybym tylko był/była inna, rodzice......” itd. Potem w dorosłym życiu taka dobrze zakorzeniona myśl doprowadza do sytuacji absurdalnych, kiedy ktoś przyjmuje na siebie odpowiedzialność za całe zło tego świata i nawet jeśli małżonek pije i bije, to i tak winę przypisuje sobie druga strona.

Pozbyć się naleciałości z dzieciństwa jest równie trudno jak przykleić z powrotem część, która odpadła z glinianej figurki tak, by nie został ślad. Praktycznie trzeba byłoby od nowa zagnieść gliniane ciasto i ukształtować ludzika od początku. Zwłaszcza w przypadkach ekstremalnych, o których tutaj nie pisałam zbyt wiele, takich jak molestowanie przez rodzica, czy przemoc fizyczna. Ale i przemoc psychiczna, bo tak należałoby nazwać niektóre zachowania ukochanych rodziców terroryzujących dzieci swoimi wymaganiami i bezustanną krytyką oraz brakiem akceptacji, pozostawia bardzo głębokie ślady. Niby przyklejona część się trzyma, ale wciąż widać miejsce złączenia i w kolejnych sytuacjach życiowych głos sprzed lat powtarza te same słowa, a nas paraliżuje ten sam strach. Dorosłe Dzieci Toksycznych Rodziców.